حیوانات اندمیک ایران
کشور ایران با تنوع اقلیمی، جغرافیایی و زیستی منحصربهفرد خود، زیستگاه گونههای زیادی از جانوران است. برخی از این گونهها اندمیک یا بومزاد هستند، به این معنی که تنها در محدوده جغرافیایی ایران زندگی میکنند و در هیچ نقطه دیگری از جهان به صورت طبیعی یافت نمیشوند. این تنوع، نتیجهی وجود زیستبومهای متنوعی از جنگلهای شمال گرفته تا بیابانها، کوهستانها و دشتهای پهناور است.
⸻
مهمترین گونههای آندمیک ایران
۱. سمندر لرستانی
این گونهی دوزیست زیبا که به رنگ مشکی با نقشهایی نارنجی یا زرد دیده میشود، فقط در جنگلهای بلوط زاگرس، بهویژه در استان لرستان زندگی میکند. به دلیل تخریب زیستگاه و جمعآوری غیرقانونی، در خطر انقراض قرار دارد.
۲. موش صحرایی زاگرسی
این جوندگان کوچک تنها در نواحی خاصی از رشتهکوه زاگرس دیده میشوند. رفتار و زیستشناسی این حیوان هنوز بهطور کامل شناختهشده نیست، اما نقش مهمی در زنجیره غذایی دارد.
۳. سوسمار خاردم ایرانی (Phrynocephalus persicus)
این خزنده در مناطق بیابانی و نیمهبیابانی ایران بهخصوص در شرق کشور یافت میشود و بهخاطر سازگاریاش با محیط خشک مورد توجه زیستشناسان است.
۴. مار قیطانی ایرانی
یکی از مارهای نادر و کمتر شناختهشدهای است که فقط در ایران گزارش شده. این گونه نقش مهمی در کنترل جمعیت جوندگان دارد.
⸻
اهمیت حفاظت از گونههای آندمیک
گونههای آندمیک به دلیل دامنه پراکنش محدود بسیار آسیبپذیر هستند. تغییرات اقلیمی، تخریب زیستگاه، شکار غیرمجاز و گسترش فعالیتهای انسانی تهدیدات عمدهای برای بقای آنها محسوب میشوند. حفظ این گونهها نهتنها از منظر زیستمحیطی اهمیت دارد، بلکه بخشی از میراث طبیعی و بیولوژیکی کشور به شمار میآیند.
⸻
نتیجهگیری
حیوانات آندمیک ایران نمایانگر غنای طبیعی کشور هستند و حفاظت از آنها وظیفهای ملی و جهانی است. با افزایش آگاهی عمومی، اجرای دقیقتر قوانین محیط زیستی و مشارکت جوامع محلی میتوان در راستای حفاظت از این گونههای منحصر بهفرد گامهای مؤثری برداشت.
